Во наше време, за да го дознаеме посакуваниот датум, доволно е да го искористиме календарот, ист за сите цивилизирани земји. Но, во античко време, системите за пресметување на времето значително се разликувале меѓу различните цивилизации. Која е нивната историја и кој е заслужен за измислувањето на првиот календар денес?
Историја на календарот
Првото спомнување на племиња кои можеле да бројат години и годишни времиња со прилично висока точност се наоѓа во античките анали на Европа и на Блискиот Исток. Пред околу 7.000 години, во сегашен Египет, во Набта Плаја, сточарите зависеле од сезоната на дождови, која доаѓала во приближно исти временски интервали, и ги хранеле пасиштата за добитокот со свежа вода. Во истовремени интервали, најсветлата ѕвезда Сириус се појави на небото, а набљудувачите логично ги поврзаа овие настани.
Сличен „календарски круг“ беше создаден во исто време од племиња на територијата на модерна Германија. Се викаше „Гозески“ и беше врзан за зимската краткоденица.
Враќајќи се во Египет, вреди да се напомене дека календарот беше од витално значење за оваа земја, бидејќи количината на жетвата зависеше од поплавите на реката Нил. Предвидувањето на овие поплави овозможи навреме да се подготват нивите за поплавување, а по повлекувањето на водата да се знае приближното време до следната поплава. Покрај Египќаните, со хронологија се занимавале и Евреите, кои броеле од 3761 година п.н.е., и Римјаните од 753 п.н.е. Тоа беше вториот кој почна да ја брои секоја нова година од 1 јануари, почнувајќи од 45 година п.н.е.
Јулијанскиот календар, именуван по Гај Јулиј Цезар, за прв пат почна да ги дели годините на обични и престапни години. Времетраењето на првиот беше 365 дена, а вториот - 366 дена. Ваков хронолошки систем бил усвоен во сите христијански земји повеќе од 15 века, додека не бил финализиран од папата Григориј XIII во 1582 година и се трансформирал во Грегоријанскиот календар, кој сè уште го користат сите. За разлика од Џулијан, тоа:
- Ја отстранува грешката од 10 дена што се акумулирала од 325 н.е. (од Првиот вселенски собор). Всушност, грешката беше 12 дена, но Григориј XIII на тој начин го темпираше датумот на вистинската пролетна рамноденица до 21 март (велигденска граница).
- Сметки за редовни поместувања на датуми кои не биле земени предвид со јулијанскиот календар. Така, разликата помеѓу стариот и новиот стил во 17 век била 10 дена, во 19 век - 12 дена, а во 2100 година ќе биде 14 дена.
Денес, Грегоријанскиот календар е општо прифатен за повеќето земји во светот. Дури и многу арапски земји, вклучително и Саудиска Арабија, се префрлија на него. И Индија, Израел, Кина и многу други држави кои имаат свои хронолошки системи користат два календари во исто време: нивниот национален и грегоријански.
Интересни факти
Во различни периоди од историјата, светските цивилизации користеле лунарен, месечев и сончев календар. Во нашево време, општо прифатено е соларното, кое е веќе повеќе од 2 илјади години. За време на постоењето на календарската хронологија се собрале многу интересни факти. Еве само неколку од нив:
- Цивилизацијата на Ацтеките, која процвета на територијата на современо Мексико од 14-тиот до 16-тиот век, го пресмета календарот многу векови напред - до 21 декември 2012 година.
- Иако септември е деветтиот месец во годината, неговото име доаѓа од зборот септем, што се преведува како „седум“.
- Стариот римски календар имал само 10 месеци, а само 4 од нив имале имиња.
- За прв пат, концептот на престапна година беше воведен од римскиот император Јулиј Цезар, за време на чиј живот беше забележана само една година од 366 дена.
- Собирањето печатени џебни календари се нарекува филотаимија или календаризам.
- Во Русија, Грегоријанскиот календар беше воведен дури во 1918 година, по соборувањето на монархијата.
- Националниот кинески календар е месечев сончев и ја зема предвид положбата на небото и на Сонцето и на Месечината. Според него, во обична година има 12 месеци, а трае само 353-355 дена. Престапната година трае 383-385 дена и се состои од 13 месеци.
- Разликата меѓу грегоријанскиот и коптскиот календар моментално надминува 7 години, поради што Етиопија го прослави новиот милениум не во 2000 година, туку во 2007 година.
Исто така, вреди да се напомене дека печатените календари со месеци, датуми и историски/религиозни настани долго време се сметаат за луксузни предмети, а ги имаа само многу богатите. На пример, во Русија оваа практика постоела до средината на 19 век.
Во текот на изминатите 6-7 милениуми, измислени се многу календари, различни за секој народ/цивилизација. Само Јулијанскиот (подоцна Грегоријанскиот) календар, кој денес се користи насекаде низ светот, го издржа тестот на времето. Тој е најточен од сите постоечки и дава грешка од 1 ден на секои 3333 години!
